تئاتر یکی از قدیمی‌ترین هنر‌ها و جز جدایی ناپذیر زندگی انسان است. برای اولین بار در یونان باستان، همراه با پیدایش فلسفه، نمایش‌های صحنه به عنوان راهی برای انتقال مفاهیم و پیام‌ها به تماشاگر معرفی شدند. از آن زمان تاکنون بزرگان ادبیات و فرهنگ جهان، نمایشنامه‌های مختلفی نوشتند تا آنچه را که در ذهن خود می‌پنداشتند به مخاطب منتقل کنند. بعضی از آن‌ها آنقدر پیامشان قوی بود که با گذشت سال‌ها هنوز هم نمایشهایی با اقتباس از آن‌ها اجرا می‌شود؛ نمایشهایی مانند هملت شکسپیر یا دشمن مردم اثر هنریک ایبسن.
تئاتر هنر صحنه است و برتری آن نسبت به سینما، رو در رو شدن مستقیم بازیگر با بیننده خود. جایی که بدون هیچ واسطه‌ای، بازیگر می‌تواند پیام نمایش را در قالب کلمات و احساسات در لحظه به مخاطب منتقل کند.
همانطور که گفتم تئاتر هنر صحنه است و دیدن آن روی صحنه نمایش است که به تئاتر معنای خاص خود را می‌دهد. اما از آنجا که یک نمایش معمولا فقط در یک شهر و یک مقطع زمانی خاص اجرا می‌شود، تعداد زیادی موفق به دیدن نمایش‌ها نمی‌شوند. به همین دلیل بعضی از نمایش‌ها ضبط شده و تحت نام فیلم تئاتر عرضه می‌شوند. هرچند که دیدن فیلم تئاتر حس حضور در سالن نمایش و دیدن مستقیم آن را ندارد، ولی به خاطر جبر شرایط باید به آن بسنده کرد.
بهترین تئاترهای ایرانی که فیلم تئاتر آن‌ها در دسترس‌اند
باتوجه به وضعیت این روز‌‌ها و به‌مناسبت روز جهانی تئاتر، تصمیم گرفتیم تا تعدادی از بهترین نمایشهایی که فیلم تئاتر آن‌ها موجود است را گردآوری کرده و معرفی کنیم. در ادامه با معرفی ده فیلم تئاتر برتر با پی اس آرنا همراه باشید.
فیلم تئاتر «شکلک»
نمایش شکلک به کارگردانی کیومرث مرادی از هفتم بهمن سال 92 تا پایان فروردین ماه 93 در سالن همایش دیپلماتیک اکو به روی صحنه رفت. نمایشنامه این کار قلم دست نغمه ثمینی و تهیه کنندگی آن برعهده موسسه فرهنگی هنری کارنامه و کیومرث مرادی بوده است.
این نمایش اولین بار در سال 82 در جشنواره تئاتر فجر اجرا شد. در آن زمان، نمایش شکلک موفق به کسب جوایز بهترین نمایشنامه، بهترین موسیقی و بهترین بازیگری زن شد. همچنین این نمایش به عنوان اثر تحسین شده تماشاگران و منتقدین در سال 83 انتخاب شد.
پس از موفقیت‌های این تئاتر در اولین دوره اجرای خود، مرادی تصمیم گرفت با ترکیبی از بازیگران تازه بار دیگر این نمایش را روی صحنه بیاورد و دومین دوره اجرای این نمایش با نقش‌آفرینی پانته‌آ بهرام، امیر جعفری، ستاره پسیانی و نوید محمدزاده روی صحنه رفت.
داستان این نمایش در یک خانه مخروبه روایت می‌شود. جایی که یک زوج قدیمی در مقابل زوجی جوان قرار می‌گیرند و با وجود تمام مشکلات و اختلافات، سعی می‌کنند به آن‌ها کمک کنند. این نمایش در واقع توانسته در قالب این دو زوج، دو دیدگاه سنتی و مدرن را در مقابل هم قرار دهد و در این فضا، به نقد شرایط اجتماعی بپردازد. در واقع ثمینی سعی کرده تا در این نمایشنامه، رویدادهایی را که در دنیای واقعی رخ نمی‌دهند به صورتی واقع‌گرایانه روی صحنه بیاورد. به گونه‌ای که مخاطب در طول اجرای آن، از فکر عدم امکان وقوع همچین اتفاقی به دور باشد و اتفاقات نمایش را جدا از دنیای واقعی نبیند.
در این فضا است که ثمینی موفق می‌شود دیدگاه‌های انتقادی خود را در مسائل اجتماعی با روبه‌رو کردن زوجی پیر و جوان که نمادی از گذشته و حال حاضرند در داستانی باورپذیر ارائه کند.
فیلم تئاتر «بالاخره این زندگی مال کیه؟»
نمایشنامه بالاخره این زندگی مال کیه (با نام اصلی Whose life is it anyway) اثر معروف برایان کلارک، نویسنده انگلیسی است که به کارگردانی اشکان خیل‌نژاد در سال 93 در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفت.
داستان نمایش درباره فردی به نام کِن هَریسن است که به دنبال یک سانحه رانندگی برای همیشه فلج می‌شود. در ادامه وقتی می‌فهمد درمانی برای وضعیتش وجود ندارد تصمیم می‌گیرد به زندگی نباتی خود در بیمارستان پایان دهد. نویسنده در قالب تلاش‌های او برای تحقق این خواسته، مسائل مهمی را در زمینه حرمت انسانی و اراده‌ی آزاده مطرح می‌کند.
نمایش بالاخره این زندگی مال کیه از 29 مهر تا 6 آذر ماه سال 93 در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفت. از بازیگران حاضر در این نمایش می‌توان نوید محمدزاده، آزاده صمدی، الهه شه پرست و محمدهادی عطایی را نام برد. ندا گلرنگی، هومن کیایی، مینا کریمی‌جبلی، کیوان ساکت‌اُف، حمید رحیمی، شهاب‌الدین حسین‌پور، سینا بالاهنگ و محمد اشکان‌فر دیگر بازیگرانی‌اند که در این نمایش حضور دارند.
این نمایش بازخورد مثبت منتقدین و تماشاچیان را به همراه داشت و استقبال خوبی از آن شد. یکی از دلایل بازخورد‌های مثبت همگان، درک درست فضای سنگین داستان توسط عوامل بود. به گونه‌ای که در لحظات مهم داستان حتی سکوت لحظه‌ای بازیگران معنی درستی در قالب اجرا پیدا می‌کرد و عوامل در هماهنگی کامل تحت ریتم داستان بودند.
فیلم تئاتر «اعتراف»
نمایش اعتراف به کارگردانی شهاب حسینی در خرداد ماه 1396 در تئاتر شهر روی صحنه رفت. نمایشنامه این تئاتر در واقع برگرفته از اثر The Confession نوشته برد میرمن است که مجموعه تلوزیونی از آن در سال 2011 ساخته شد.
در این نمایش، یک جنایتکار نزد کشیشی می‌رود تا به گناهانش اعتراف کند. قاتل گذشته پیچیده‌ای دارد که با گذشت اجرا لحظه به لحظه روشن‌تر می‌شود. نویسنده در واقع در این داستان سعی کرده تا سنت اعتراف کردن را به چالش بکشد و در طول اجرا می‌بینیم که چندین مرتبه جای کشیش و قاتل عوض می‌شود و به گناهان گذشته کشیش پرداخته می‌شود.
این تئاتر با بازی علی نصیریان، شهاب حسینی، صالح میرزاآقایی، نیما رئیسی، پرویز بزرگی، مهدی بجستانی، میثاق زارع، غراله نظر، شهرام ابراهیمی، ایلیا نصرالهی، پرند عین بیگی و فاطمه عرب کرمانی اجرا شد و توانست نظر مثبت بسیاری از تماشاگران را به خود جلب کند، هرچند که عده‌ای نسبت به محتویات آن انتقاد داشتند.
این تئاتر در زمان طولانی 2 ساعت اجرا شده و در آن بازی قوی علی نصیریان در نقش کشیش را مشاهده می‌کنیم که یکی از نقاط قوت این نمایش، همین بازی بی‌نقص علی نصیریان در جایگاه کشیش است. از دیگر نقاط قوت این نمایش، می‌توان به طراحی صحنه خوب آن اشاره کرد که در تناسب کامل با داستان نمایش است.
فیلم تئاتر «نامه‌های عاشقانه از خاورمیانه»
نمایش نامه‌های عاشقانه از خاورمیانه به کارگردانی کیومرث مرادی در دو مرحله در سال‌های 96 و 95 روی صحنه رفت. نمایشنامه این تئاتر حاصل قلم مشترک کیومرث مرادی، پوریا آذربایجانی و محمد مساوات بوده و درباره داستان زندگی پرفراز و نشیب سه زن است.
همانطور که اشاره کردم این نمایش در دو مرحله روی صحنه رفت. یکبار در سال 95 با بازی هانیه توسلی، طناز طباطبایی و پانته‌آ پناهی‌ها و بار دیگر در سال 96 با بازی هانا کامکار، آزاده صمدی و پانته آ پناهی‌ها. هردو مرحله این تئاتر با استقبال خوب تماشاگران رو به رو شد و همچنین اجرای سال 96 کاندید بهترین موسیقی سی و پنجمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر با هنرآفرینی هانا کامکار به عنوان طراح موسیقی و آذرنوش خدامی، تارا موسویان، مهرنام رستگاری، سحر عباسی، بهناز بلوکی به عنوان گروه موسیقی زنده شد.
فیلم تئاتر «مرد بالشی»
نمایش مرد بالشی یکی دیگر از نمایش‌های این لیست است که نمایشنامه آن در تئاتر ملل طبقه‌بندی می‌شود. نمایشنامه مرد بالشی نوشته ماترین مک‌دونا نویسنده انگلیسی-ایرلندی است. این نمایشنامه تاکنون موفق به کسب دو جایزه تونی (Tony Award)، جایزه حلقه منتقدین نیویورک و جایزه الیویه (Laurence Olivier Award Award) شده و شهرت جهانی دارد.
داستان این نمایشنامه درباره نویسنده‌ای به نام کاتوریان است که داستان‌های کوتاهش، با ماجرای قتل چند کودک همخوانی دارند. در ادامه به خاطر شباهت قتل‌ها و داستان‌های او، کاتوریان تحت بازجویی پلیس قرار می‌گیرد.
نمایش این تئاتر در ایران به کارگردانی محمد یعقوبی و آیدا کیخایی در تابستان سال 1392 در فرهنگسرای ارسباران روی صحنه رفت. پیام دهکردی، علی سرابی، نوید محمدزاده و احمد ساعتچیان بازیگرنی‌اند که در این نمایش نقش‌آفرینی کردند.
این اجرا با استقبال خوب تماشاگران همراه بود و به غیر از متن نمایشنامه که خود سهم بزرگی در موفقیت این تئاتر داشت، کارگردانی یعقوبی و کیخانی نقطه قوت دیگر این نمایش بود و باعث می‌شد نمایش با ریتم ملایم و در صحنه‌ای بی‌نقص پیش رود.
فیلم تئاتر «عامدانه، عاشقانه، قاتلانه»
نمایش عامدانه، عاشقانه، قاتلانه به نویسندگی و کارگردانی ساناز بیان اجرا شده است. این نمایش داستان سه زن متهم به قتل را روایت می‌کند و در سال 94 با بازی بهاره رهنما، نسیم ادبی، گیتی قاسمی و آیه کیان پور روی صحنه رفت. قبل از آن در سال 92 نمایش دیگری از این تئاتر با حضور سهیلا صالحی، فروغ قجابگلی، نسیم ادبی و بهاره رهنما اجرا شده بود.
فیلم تئاتر عامدانه، عاشقانه، قاتلانه در واقع اولین قسمت از سه‌گانه‌ی اجتماعی ساناز بیان است که قسمت دوم و سوم آن را نمایش‌های آبی مایل به صورتی و مامان بد تشکیل می‌دهند.
اجرای تئاتر عامدانه، عاشقانه، قاتلانه با بازخورد خوب منتقدین و تماشاگران همراه بود و در ادامه می‌توانید بخشی از نقد آن توسط ایران تئاتر بخوانید.
تردیدی نیست که یکی از اصلی‌ترین دلایل تاثیرپذیری مخاطبان نمایش «عامدانه، عاشقانه، قاتلانه» حضور قدرتمند، حساب شده و کاملا پذیرفتنی بازیگران نمایش است. گیتی قاسمی در نقش نسرین دو سوی این شخصیت را به خوبی نمابان می‌کند. از یک سو زنی رنج‌دیده و عامی که حتی حاضر نیست لقمه حرام سر سفره بچه‌هایش بیاید و از سوی دیگر قاتل بی‌رحمی که با برنامه‌ریزی دقیق دست به شکار طعمه‌هایش می‌زند. نسیم ادبی در نقش ژاله مسیر سخت و دشوار اجرای این نقش را به سلامت و درستی طی می‌کند. نمایش وجوه متعدد شخصیتی ژاله، که سال‌ها حتی موجب سردرگمی قضات متعدد این پرونده شده بود، کار نفس‌گیر و فرساینده‌ای است اما نسیم ادبی در بازسازی این شخصیت موفق است.
فیلم تئاتر «اتاق ورونیکا»
نمایش اتاق ورونیکا (Veronica’s Room) یک تئاتر ملل به نویسندگی آیرا لوین است. این نمایشنامه در سال 1973 نوشته شده و از آن زمان تاکنون اقتباس‌های مختلفی از آن در سرتاسر جهان روی صحنه رفته است. نمایش اتاق ورونیکا داستان زن و شوهر پیری را روایت می‌کند که سال‌ها پیش فرزند خود را از دست دادند و حالا می‌خواهند اتاق ورونیکا را به یک زوج جوان بدهند.
نمایش ایرانی این تئاتر در سال 1394 و به کارگردانی رضا ثروتی، با نقش‌آفرینی ایمان افشاریان، مرتضی اسماعیل کاشی، ستاره پسیانی و بهناز جعفری اجرا شد. این اجرا در تماشاخانه مسعودیه روی صحنه رفت و بازخورد خوبی از منتقدین و تماشاگران دریافت کرد.
فیلم تئاتر «چشمهایی که مال توست»
نمایش چشمهایی که مال توست با دیگر نمایش‌های این مطلب تفاوت دارد. این نمایش در واقع یک اجرای یک نفره از بهاره رهنما است و نمایشنامه آن را خودش نوشته. تئاتر چشمهایی که مال توست روایتگر ماجرای زنی است که شوهرش او را ترک کرده و مونولوگ‌های رهنما در واقع صحبت‌های ذهنی او با همسرش هستند.
از نکات برجسته این اجرا، متن ساده و بی تکلف آن است، به طوری که به راحتی مخاطب را با خود همراه می‌سازد. این اجرا شاید یک اجرای تک‌نفره باشد، اما قدرت تاثیر زیادی دارد و به راحتی می‌تواند احساسات تماشاگر را قلقلک دهد. بنابراین غافلگیر نشوید اگر موقع تماشای آن احساساتی شدید و ناخودآگاه خواستید اشک بریزید.
فیلم تئاتر «ستوان اینیشمور»
نمایش ستوان اینیشمور یکی دیگر از آثار معروف مارتین مک‌دونا است. این نمایش او درواقع اجرایی طنز درباره جنبش‌های ایرلندی‌ها برای آزادی است.
نمایش ستوان اینیشمور به کارگردانی حسن معجونی و با نقش‌آفرینی رضا بهبودی، سعید چنگیزیان، مازیار سیدی، هوتن شکیبا، امیرحسین طاهری، به‌آفرید غفاریان، فربد فرهنگ و نوید محمدزاده در سال 94 در تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه رفت. در ادامه قسمتی از نقد این نمایش را توسط هنر آنلاین می‌خوانید.
در نمایش ستوان انیشمور به نویسندگی مارتین مک‌دونا و کارگردانی محمدحسن معجونی همه چیز مبتنی بر تناقض و پارادوکس است و همین خصوصیت آن را نامتعارف و خاص جلوه می‌دهد. خود موضوع که عبارت از شوخی و هجو یک مقوله بسیار جدی و سیاسی است عملأ یک پارادوکس به شمار می‌رود و به حوادث و رویدادهایی که غیر منتظره و انزجار آورند، می‌انجامد و همزمان شرایط را با نمایه و جلوه‌ای کمیک، متناقض و بی قاعده و قانون نمایان می‌کند. نویسنده موضوع را تا حدی تمثیلی هم کرده است؛ ابتدا گربه ها و انسان ها را تمثیلی از همدیگر می‌کند و سپس گربه ها را با ارزش‌تر از انسان‌ها می‌داند.
اجرای این نمایش همچنین بازخورد خوبی از تماشاگران داشت و نظرات مثبتی درباره آن نوشته شده است.
فیلم تئاتر «گلن گری گلن راس»
آخرین نمایش این لیست، تئاتر گلن گری گلن راس به قلم دیوید ممت است. این نمایشنامه جوایز مختلفی از جمله یک جایزه تونی، جایزه منتقدان نیویورک، جایزه پولیتزر (Pulitzer prize) و دو جایزه الیویر را کسب کرده است.
تاکنون از این نمایش اقتباس‌های مختلفی در سرتاسر جهان اجرا شده و در ایران نیز چندین نمایش با این نمایشنامه روی صحنه رفته‌اند. یکی از آن‌ها، تئاتر گلن گری گلن راس به کارگردانی پارسا پیروزفر است. در این نمایش بازیگران پارسا پیروزفر، رضا بهبودی، مسعود میرطاهری، هومن برق‌نورد، سیاوش چراغی‌پور، مهدی میلانی و پوریا میان‌دهی به نقش آفرینی پرداخته‌اند.
داستان نمایش در شهر شیکاگو در دهه هشتاد میلادی جریان دارد. دو شخص به نام‌های میچ و موری یک دفتر املاک دارند و تصمیم می‌گیرند به کارمند نمونه ماه خود یک کادیلاک هدیه دهند و از طرفی دیگر، دو کارمند آخر را اخراج کنند. این خود زمینه‌ی اتفاقات مختلفی را در نمایش فراهم می‌کند تا با گزارش یک سرقت از دفتر، همه چیز پیچیده‌تر می‌شود.
این لیست ده نمایش پیشنهادی ما به شما بود. البته باید ذکر کنم نمایش‌های خوب زیادی وجود دارند و چه بسا نمایشهایی هستند که از نمایش‌های لیست بالا بهترند ولی به خاطر سختی دسترسی به فیلم‌تئاترشان از آن‌ها اسمی برده نشده است. شما هم اگر تئاتر خوبی را می‌شناسید که فیلم‌تئاتر آن در دسترس است در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید.